Iha loron 24 fulan-abril tinan 2025, iha Ataúru, Komisaun Nasionál Koreia ba UNESCO (KNKU) halo parseria ho Komisaun Nasionál Timor-Leste ba UNESCO (KNTLU) hodi hala’o serimónia inaugurasaun ba Sentru Aprendizajen Komunitáriu (SKA) rua ne’ebé situa iha Ataúru no Aileu.

Serimónia ne’e rasik hetan prezensa hosi reprezentante sira hosi Komisaun Nasionál Koreia ba UNESCO (KNKU) ofisiál sira hosi Komisaun Nasionál Timor-Leste ba UNESCO (KNTLU), autoridade munisípiu sira, no líder komunitáriu sira, hamutuk ho membru komunidade lokál sira ne’ebé senti entuziazmu tamba Komisaun Nasionál Koreia ba UNESCO (KNKU) liu husi Komisaun Nasionál Timor-Leste ba UNESCO (KNTLU) bele estabele Sentru Aprendizajen Komunitáriu (SKA) iha Ataúru.
Sentru foun iha Ataúru no Aileu fiar katak sai hanesan inísiu ba viajen ida ne’ebé sei tulun ema adultu sira atu aprende lee no hakerek. Nune’e mós sei fó forsa no motivasaun ba foin-sa’e sira atu hala’o sira-nia mehi. Adisionalmente, profesór sira sei iha oportunidade atu fahe sira-nia koñesimentu ba komunidade tomak iha Ataúru no Aileu. Agora, iha espasu ida ne’ebé labarik sira, adolexente sira, no adultu sira bele hadi’a sira nia-an.
Sentru Aprendizajen Komunitáriu (SKA) oferese programa alfabetizasaun esensiál oioin, formasaun iha abilidade moris nian, no kursu sira iha teknolojia no empreendedorizmu. Inisiativa sira-ne’e hakarak atu fó benefísiu ba indivíduu sira ho idade hotu-hotu, hahú hosi labarik ki’ik sira to’o adultu sira, hodi fó énfaze espesiál ba hakbiit feto no joven sira.
Liután, projetu hasa’e Timor-Leste nia partisipasaun nu’udar membru envolvidu iha rede kooperasaun UNESCO nia laran. Komisaun Nasionál Koreia ba UNESCO (KNKU) no Komisaun Nasionál Timor-Leste ba UNESCO (KNTLU) fiar katak SKA iha Ataúru no Aileu bele sai nu’udar ezemplu motivadór ba área sira seluk iha Timor-Leste hodi hadi’a edukasaun ne’ebé foka ba komunidade.
Diretór Jerál Edukasaun Pre-Eskolar, Ensinu Baziku no Ensinu Rekorente husı Ministériu Edukasaun, Sr. Apolinario Serpa Rosa, fó sai katak Ministériu Edukasaun sei hahú finansia sentru foun iha tinan 2026 hodi dezenvolve programa bazeia ba nesesidade komunidade nian.
“Ha’u enkoraja povu Aileu no Ataúr, partikularmente Prezidente SKA, tanba Ministériu Edukasaun sei fornese $4,000 kada tinan ba kada SKA. Tinan oin, ami-nia meta mak atu utiliza SKA rua ne’e tinan-tinan ba funsionamentu di’ak, dezenvolve planu jestaun ida atu identifika atividade sira ne’ebé bele ajuda joven sira ne’ebé seidauk kompleta sira-nia programa edukasaun báziku ba ekivalidade ami sei introdús.” Ensinu Báziku no hakarak oferese ekivalénsia ba Ensinu Sekundáriu mós.”
Sr. Mateus Belo, autoridade lokál husi Ataúru, rekoñese katak estabelese sentru foun ne’e dezafiu tanba presiza determina aldeia ne’ebé mak iha nesesidade boot liu. Nia husu ba komunidade atu apoiu no responsabiliza ba sentru ne’e.
Sentru nia estabelesimentu sai hanesan dezafiu ida iha área sira seluk; maibé, tanba osan ne’ebé limitadu no esforsu husi xefe aldeia nian, ema barak mak mai iha Beloi. Importante ba ema hotu atu envolve, tanba intensaun la’ós atu fahe osan maibé atu fornese rekursu sira. Ita hotu tenke hola parte labele observa de’it.
Tuir Sr. Luis Nivio de Fátima Soares, Sekretáriu Jerál Komisaun Nasionál Timor-Leste ba UNESCO (KNTLU), adisaun ba SKA foun rua ne’e signifika katak Timor-Leste oras ne’e ho susesu estabelese ona sentru 15 tuir planu, tanba apoiu maka’as husi, Komisaun Nasionál Koreia ba UNESCO (KNKU) no komunikasaun ne’ebé efetivu ho ofisiál lokál sira. “Ami deside fatin sira-ne’e tanba taxa alfabetizasaun nian maizumenus 70% iha Ataúru no 60% iha Aileu, no ami nia objetivu maka hadi’a nível alfabetizasaun nian.”
Komunidade inisia ona Projetu Edifísiu SKA, halo lansamentu ba SKA Kokoroek-Aileu ne’ebé hetan finansiamentu ho osan $27,770. 80, hamutuk ho SKA Beloi-Ataúru ne’ebé hetan $23.048. 50.
Kompletasaun SKA Ataúru nian inklui karakterístika sira hanesan komputadór no mobiliáriu, ne’ebé finansia hosi SEVENTEEN. Rekursu sira-ne’e kompostu husi komputadór, printer, sistema lian, projetór, ekran, no mobiliáriu hanesan meza, kadeira, no armáriu. Adisionalmente, SKA Aileu mós hetan printer, sound system, no projetór ho screen.
Komisaun Nasionál Korea ba UNESCO (KNKU) no Komisaun Nasionál Timor-Leste ba UNESCO (KNTLU) hetan fundu seluk mai husi PLEDIS ne’ebé hanesan patrosinadór ka promotór múzika K-Pop sira ba Koreia no SEVENTEEN hanesan banda múzika K-Pop ne’ebé agora famozu iha Koreia.